Postacie celiakii

Celiakia przebiega w różnych postaciach, a poszczególne rodzaje celiakii różnią się między sobą zespołem objawów klinicznych. Podstawowy podział wyodrębnia 4 postacie kliniczne celiakii: klasyczną, nieklasyczną, utajoną i bezobjawową.

Celiakia klasyczna charakteryzuje się objawami złego wchłaniania takimi jak: biegunki, stolce tłuszczowe, utrata masy ciała i zaburzenia wzrostu (Zgodnie z najnowszymi zaleceniami terminu celiakia klasyczna nie powinno się stosować zamiennie z terminem celiakia typowa, gdyż objawy celiakii klasycznej nie są obecnie typowymi objawami celiakii.)

Celiakia nieklasyczna charakteryzuje się objawami złego wchłaniania innymi niż w przypadku celiakii klasycznej oraz objawami spoza układu pokarmowego (Wcześniej celiakię nieklasyczną określano jako celiakię atypową lub nietypową). W odniesieniu do celiakii klasycznej i nieklasycznej można używać terminu celiakia objawowa (Wcześniej celiakię objawową określano jako celiakię jawną).

Celiakia utajona (subkliniczna) charakteryzuje się występowaniem symbolicznych i okresowych objawów (np. zmęczenie), jednak ich ilość jest zbyt mała, aby zasugerować lekarzowi rozpoczęcie diagnostyki w kierunku celiakii.

Celiakia bezobjawowa (asymptomatyczna) charakteryzuje się brakiem objawów klinicznych. Celiakia bezobjawowa bywa diagnozowana podczas badań przesiewowych pacjentów z tzw. grup ryzyka – krewnych pierwszego stopnia oraz ze schorzeniami takimi jak: cukrzyca typu I, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, zespół Downa, zespół Turnera, zespół Wiliamsa i niedobór IgA. Wcześniej celiakię bezobjawową określaną jako cichą, jednak termin bezobjawowa jest bardziej trafny.

W przypadku wszystkich powyższych postaci celiakii u pacjenta występują przeciwciała typowe dla celiakii, antygeny HLA DQ2 lub HLA DQ8 oraz charakterystyczne dla celiakii zmiany w obrębie jelita.
W piśmiennictwie spotyka się także określenia celiakii potencjalnej, genetycznej predyspozycji do celiakii oraz celiakii opornej na leczenie.

Celiakia potencjalna to stan, w którym pacjent posiada przeciwciała typowe dla celiakii oraz antygeny HLA DQ2 lub HLA DQ8. Pacjent nie posiada jednak zmian w obrębie jelita charakterystycznych dla celiakii.

Genetyczna predyspozycja do celiakii to stan, w którym pacjent posiada antygeny HLA DQ2 lub HLA DQ8, nie posiada jednak przeciwciał charakterystycznych dla celiakii oraz zmian w obrębie jelita.

Celiakia oporna na leczenie to postać celiakii, w której leczenie dietetyczne za pomocą diety bezglutenowej nie przynosi poprawy histopatologicznego obrazu jelita cienkiego.

W starszych publikacjach spotyka się jeszcze inne określenia celiakii: celiakia zaniedbana i celiakia niewrażliwa.

Wyrażeniem celiakia zaniedbana określa się sytuację, kiedy chory nie stosuje diety bezglutenowej i tym samym stale występują u niego objawy kliniczne ze strony układu pokarmowego, np. biegunki.

Celiakia niewrażliwa dotyczy sytuacji, kiedy po zaprzestaniu stosowania diety bezglutenowej przez chorego na celiakię objawy kliniczne celiakii lub uszkodzenia jelita pojawiają się dopiero po dłuższym okresie stosowania normalnej (glutenowej) diety.