Oznakowanie produktów bezglutenowych

PRODUKTY „NATURALNIE” BEZGLUTENOWE - PRODUKTY BEZ OZNAKOWANIA POD KĄTEM GLUTENU
Produkty naturalnie bezglutenowe, czyli nieprzetworzone wyroby, które w naturalnej postaci nie zawierają glutenu: ziemniaki, warzywa, owoce, mleko, mięso, ryby i jaja - nie posiadają jakiegokolwiek oznaczenia pod kątem glutenu*).

Reguła ta nie dotyczy jednak przetworów na bazie bezglutenowych (w naturalnej postaci) zbóż, np. ryż paczkowany, kasza gryczana, kasza jaglana, skrobia ziemniaczana, płatki kukurydziane itp. gdyż wyroby te, w procesie produkcji lub magazynowania mogły zostać zanieczyszczone glutenem, stąd mogą posiadać na opakowaniu napis:

• "produkt zawiera gluten" i tym samym być zabronione dla osób chorych na celiakię,
• "(produkt) bezglutenowy" jeżeli zostały przebadane pod kątem zawartości glutenu i spełniają normy dla bezglutenowej żywności.

Przy okazji należy podkreślić, że osobom chorym na celiakię zaleca się spożywanie przetworów zbożowych (zwłaszcza mąk) adresowanych do osób chorych na celiakię, a więc przebadanych i posiadających opis słowny "(produkt) bezglutenowy".

PRODUKTY ADRESOWANE DO OSÓB STOSUJĄCYCH DIETĘ BEZGLUTENOWĄ, CZYLI POSIADAJĄCE SFORMUŁOWANIE "(PRODUKT) BEZGLUTENOWY"
Produkt spożywczy adresowany do osób stosujących dietę bezglutenową - zgodnie z przepisami prawa - powinien posiadać sformułowanie "(produkt) bezglutenowy" np. poprzez opis „produkt bezglutenowy” lub bezpośrednio w nazwie produktu "makaron bezglutenowy". Podanie na opakowaniu produktu sformułowania „(produkt) bezglutenowy” zobowiązuje producenta do udokumentowania, że produkt spełnia normy dla bezglutenowej żywności (zgodnie z prawem żywnościowym), czyli zawiera nie więcej niż 20 mg/kg glutenu.

Na opakowaniach produktów spożywczych można również spotkać inne oznaczenia, sugerujące, że produkt jest bezglutenowy, np.

• "(produkt) nie zawiera glutenu"
• "produkt wolny od glutenu"
• "bez glutenu"
• "gluten free", "glutenfrei", "senza glutine" - przy produktach zagranicznych (niestety, nie zawsze importer/dystrybutor informacje o tym, że produkt jest bezglutenowy tłumaczy na język polski.

Również tak oznaczone produkty (czyli wyroby posiadające na opakowaniu opis sugerujący, że produkt jest bezglutenowy) powinny spełniać normy dla żywności bezglutenowej (czyli zawierać nie więcej niż 20 ppm glutenu), a producent powinien udokumentować ten fakt stosownymi badaniami). Wynika to z przepisów prawa żywnościowego, które obliguje producentów do podawania rzetelnych informacji o produktach**).

Na rynku żywności można również spotkać produkty z opisem "produkt o (bardzo) niskiej zawartości glutenu" - produkty takie zawierają jednak do 100 ppm glutenu i nie mogą być spożywane przez osoby chore na celiakię.

DODATKOWE (DOBROWOLNE) OZNAKOWANIE GRAFICZNE
Na opakowaniach produktów spożywczych można również spotkać dodatkowe oznakowanie graficzne - znaki graficzne symbolizujące "przekreślony kłos" lub inne. Oznakowe graficzne produktów bezglutenowych to oznakowanie dobrowolne, które nie jest wymagane przez przepisy prawa żywnościowego.

Wbrew rozpowszechnianym informacjom nie funkcjonują żadne polskie, unijne ani światowe przepisy i normy, które producentów lub dystrybutorów żywności obligowałyby do stosowania jakiejkolwiek konkretnej wersji znaku. Niezgodna z prawdą jest również powszechnie głoszona informacja, że prawo do używania symbolu przekreślonego kłosa jest zastrzeżone przez jeden z podmiotów (stowarzyszenie), który przez to posiada wyłączność do udzielenia licencji na korzystanie z tegoż znaku. W rzeczywistości bowiem ów podmiot ma zastrzeżony (jako znak towarowy) jedynie konkretny wzór graficzny przekreślonego kłosa. Tymczasem zarejestrowanych jako znaki towarowe jest wiele znaków symbolizujących przekreślonego kłosa i każdy z tych znaków zachowuje wobec prawa taką samą ważność oraz ma takie same znaczenie i zastosowanie. Każdy producent i dystrybutor, który zechce zastosować tego typu znak może zatem samodzielnie go zaprojektować i zarejestrować jako znak towarowy.

Należy przy okazji podkreślić, że osoba chora na celiakię dokonując wyboru produktu powinna kierować się opisem słownym „produkt bezglutenowy”, a nie symbolem graficznym „przekreślonego kłosa” (lub też innym znakiem graficznym), gdyż symbolem „przekreślonego kłosa” oznaczane są również wyroby o niskiej zawartości glutenu, a więc te, które nie są zalecane chorym na celiakię.

CZY PRODUKT BEZGLUTENOWY MUSI BYĆ CERTYFIKOWANY?
Żadne przepisy prawa żywnościowego nie wymagają certyfikacji żywności bezglutenowej. Nie funkcjonuje także żaden, wymagany przez prawo żywnościowe europejski system licencyjny dla produktów bezglutenowych. Certyfikaty w zakresie żywności bezglutenowej, w tym oznaczanie produktów bezglutenowych określonymi symbolami graficznymi "przekreślonego kłosa" lub innymi, to wyłącznie prywatne certyfikaty, które nie są wymagane przez prawo żywnościowe. Zwykle polegają one na udostępnieniu przez prywatny podmiot konkretnego znaku graficznego, który jest zarejestrowany jako znak towarowy.

Znajdujące się w Internecie informacje dotyczące certyfikowania żywności bezglutenowej konkretnym symbolem "przekreślonego kłosa" to element kampanii, polegającej na odsprzedaży licencji na używanie konkretnego symbolu "przekreślonego kłosa", który jest zarejestrowany jako prywatny znak towarowy.

Wbrew szerzonym informacjom nie funkcjonuje również żaden europejski, unijny oraz polski urzędowy system licencjonowania produktów powiązany z nadawaniem znaku "przekreślonego kłosa". Wszelkie licencje w tym przedmiocie są jedynie prywatnymi licencjami stowarzyszeń lub innych podmiotów, które w ten sposób odpłatnie odsprzedają prawo do okresowego użytkowania swojego prywatnego znaku do którego posiadają prawa autorskie wynikające z utworzenia (zaprojektowania) znaku. Żaden z symboli "przekreślonego kłosa" nigdy nie był i nie jest obecnie urzędowym znakiem jakości.

*) Zgodnie z przepisami prawa żywnościowego nie można sugerować, że dany produkt posiada szczególne właściwości, gdy w rzeczywistości wszystkie podobne produkty mają takie same właściwości - zwłaszcza przez szczególne podkreślanie braku określonych składników. Nie można zatem deklarować, że konkretne masło jest "bezglutenowe", gdyż w rzeczywistości każde masło jest "bezglutenowe".
**) Zgodnie z przepisami prawa żywnościowego producent ma obowiązek podawać na opakowaniu rzetelne informacje, czyli podane przez niego informacje nie mogą wprowadzać konsumenta w błąd, poprzez przypisywanie produktowi właściowści, których nie posiada. Nie można zatem sugerować, że produkt jest bezpieczny dla osób stosujących dietę bezglutenową, gdy w rzeczywistości produkt nie spełnia norm dla żywności bezglutenowej i zawiera powyżej 20 ppm glutenu.